Το διαλεκτικό μοντέλο διδασκαλίας κατά το Χρ. Φράγκο.

Γράφει ο κ. Αθανάσιος Παπάς, καθηγητής στο Π.Τ. του πανεπιστημίου Αθηνών στο βιβλίο του «Μαθητοκεντρική Διδασκαλία- Εκδόσεις Βιβλία για όλους –Αθήνα 1990»

ΤΟ ΔΙΑΛΕΚΤΙΚΟ ΜΟΝΤΕΛΟ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ ΚΑΤΑ ΤΟ ΧΡ. ΦΡΑΓΚΟ:

Στην «Ψυχοπαιδαγωγική» του, ο καθηγητής Πανεπιστημίου Χρ. Φράγκος, κάνοντας αναφορά στα μοντέλα διδασκαλίας, παρουσιάζει το διαλεκτικό μοντέλο διδασκαλίας, όπως διαμορφώθηκε από έρευνές του στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων.
Το διαλεκτικό μοντέλο που παραθέτουμε αυτούσιο στο σχήμα που ακολουθεί θεωρείται στην ουσία σημαντικό για το ιδεολογικό status της ελληνικής εκπαίδευσης, γιατί είναι απόλυτα αντιαυταρχικό και δημιουργικό, όπως υποστηρίζει ο εισηγητής του.

Ειδικότερα το διαλεκτικό μοντέλο δεν αποτελεί μια «επιβίωση ή αναβίωση του Σωκρατικού τρόπου διδασκαλίας», αλλά στόχος του είναι η λειτουργικότητα του στη διδακτική πράξη. Η δομή του διαλεκτικού τύπου διδασκαλίας συνάπτεται και με τις θέσεις των Bruner, Hilgard, Perin, Talyzina και άλλους.

--Το μοντέλο διαφέρει από τον παραδοσιακό και διαλογικό τύπο διδασκαλίας: Στην περιοχή «περιεχόμενα» δεν κυριαρχεί η παροχή γνώσεων, αλλά η εξακρίβωση των εννοιολογικών και συναισθηματικών τάσεων κ.τ.λ., με σκοπό να καθοριστεί το βασικό πρόβλημα, το βασικό θέμα, ο βασικός μηχανισμός που βρίσκεται ως αρχική κινητήρια δύναμη μέσα στο θέμα που εξετάζουμε και η οποία διαρθρώνει την όλη σύνθεση της ενότητας που διδασκόμαστε».
--Από το βασικό πρόβλημα μπορεί η τάξη να επεκταθεί και σε άλλα προβλήματα του μαθήματος στη συγκεκριμένη ώρα.
--Οι διαδικασίες που χρησιμοποιούνται για την προσέγγιση των προβλημάτων είναι: «ευρετικής μορφής, εναλλακτικές μέθοδοι, αναγνώριση και διερεύνηση του λάθους» και έχουν πλαίσιο τη δημιουργικότητα.
--Σημαντική είναι η άποψη του Χρ. Φράγκου «ότι το πνευματικό κλίμα προϋποθέτει συνέρευνα καθηγητή και μαθητών και όχι την κυριαρχία μόνο του καθηγητή ή μόνο του μαθητή…».
--Νέο στοιχείο αποτελεί επίσης το πρόβλημα της αφόρμησης, όπως έλεγε το παραδοσιακό σχολείο. Εδώ έχουμε την καινοτομία της εκκίνησης από οποιαδήποτε περιοχή.
Καταλήγοντας ο Χρ. Φράγκος και αξιολογώντας το μοντέλο του διαλεκτικού τύπου διδασκαλίας τονίζει και τα εξής:
«Εδώ έχουμε, σύμφωνα με τις αρχές της διδακτικής, προσπάθεια ανάπτυξης στους μαθητές δημιουργικής σκέψης, προβληματισμού, κριτικών μηχανισμών και κριτικής αντιπαράθεσης, πνεύματος επικοινωνίας και αυτορρύθμισης, ιεράρχησης και εξάρτησης θεμάτων, κοινωνικοποίησης κ.ά.

Βρισκόμαστε δηλαδή στην προσπάθεια δημιουργίας ενός ανθρώπου που διαθέτει δυναμισμό και μηχανισμούς για αλλαγή των κοινωνικών διαρθρώσεων προς την πρόοδο και γενικότερη αλλαγή της ζωής όλων των ανθρώπων. Το διαλεκτικό μοντέλο δε θέλει να δημιουργήσει άνθρωπο υποταγμένο στη μοίρα του και σε κάθε μορφή εξουσίας, αλλά άνθρωπο που βοηθάει να κινηθεί η ιστορία προς τα μπρος».
Τις πιο πάνω σκέψεις καθώς και περισσότερες λεπτομέρειες για το διαλεκτικό τύπο διδασκαλίας, μπορεί κανείς να βρει στο έργο: Ψυχοπαιδαγωγική: Θέματα Παιδαγωγικής Ψυχολογίας Παιδείας και Διδακτικής Πράξης: Αθήνα 1983, σελ 422-424, απ’ όπου και το σχήμα και τα κείμενα που παραθέσαμε.
Από την κριτική θεώρηση του μοντέλου που έχει μαθητοκεντρική δομή, επισημαίνουμε για τον εκπαιδευτικό τα εξής:

1) Η παρέμβαση του εκπαιδευτικού στη διαλεκτική αντιπαράθεση να είναι χρονικά σύντομη, ώστε να μην μονοπωλήσει το λόγο.
2) Να έχει ευελεξία στην αντιμετώπιση των λύσεων, στάσεων και αξιών της σχολικής τάξης.
3) Να μην πάσχει από έλλειψη αμφιβολίας.
4) Να ενισχύει τις δημιουργικές παρεμβάσεις των μαθητών έστω και αν αυτές θεωρούνται καινοφανείς και αήθεις σε σχέση με τον ομοιομορφισμό του σχολικού προγράμματος.